Kurban bayramı yaklaşıyor. Kurban kesme, yoksullarla paylaşma, eş, dost, yakınlarla bir araya gelme, birlikte yeme önemli ibadetlerimizdendir. Bu konuda Kuran'a baktığımızda:
"Kurbanlık büyük baş hayvanları da sizin için Allah'ın dininin nişanelerinden kıldık Sizin için onlarda hayır vardır Onlar saf saf sıralanmış dururken (kurban edeceğinizde) üzerlerine Allah'ın adını anın Yanları üzerlerine düşüp canları çıkınca onlardan siz de yiyin, istemeyen fakire de istemek zorunda kalan fakire de yedirin Şükredesiniz diye onları böylece sizin hizmetinize verdik.(Hacc 36)"
"Biz, (İbrahim'e) büyük bir kurbanlık vererek onu (İsmail'i) kurtardık (Saffat 107)" ayetlerini görürüz.
Kurban konusunda Rehberimiz, yol göstericimiz Hz Muhammed AS, şöyle buyurmuştur: “Âdemoğlu kurban kesme gününde Allah katında kan akıtmaktan daha sevimli bir amel işlememiştir. O kurban, kıyamet günü boynuzları, kılları ve tırnaklarıyla gelecektir. Kurbanın kanı yere düşmeden önce Allah katında hemen kabul olunur. Bu sebeple kestiğiniz kurbanlardan dolayı sıkıntı değil gönlünüz hoş olsun.” (İbn Mâce, Edahî: 3)
Hz. Peygamber (AS), kurban etinin üçe taksim edilip, bir bölümünün kurban kesemeyen yoksullara dağıtılmasını, bir bölümünün akraba, tanıdık ve komşularla paylaşılmasını, bir kısmının da evde yenmesini tavsiye etmiştir (Ebû Dâvûd, Dahâyâ, 10).
Ayet ve hadislerden anlaşılacağı üzere kurban ibadeti, Müslümanlar için çok önemli olup, yüzyıllardır yerine getirilen bir paylaşım, dayanışma ve sevinç dolu bayramdır.
Bizim için kutsal bir ibadet hükmünde olan kurban bayramı ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği ile ilgili son günlerde çokça dile getirilen küresel ısınma, karbon salınımı, iklim krizi kavramları ile kötü niyetli birtakım uygulamaların başladığı gözlenmiştir.
Şimdi Bu Kavramlar ve Önlemlerle İlgili Bilgilere Bir Uzanalım.
Küresel Isınma Nedir?
İnsan faaliyetlerinin atmosfere yaydığı gazların sera etkisi yaratması sebebiyle dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına küresel ısınma deniyor. Küresel ısınmayla birlikte buzullar eriyor ve buzulların içerisinde kalan eski ormanların oluşturduğu karbondioksit açığa çıkıyor.
Küresel Isınma Hayatımızı Nasıl Etkiliyor?
Buzullar eriyor, deniz suyu seviyesi yükseliyor, kıyı kesimlerde toprak kayıpları artıyor. Belki çoğumuzun fark edemeyeceği bütün bu doğa olayları bizi çok etkileyen başka iklim olaylarını tetikliyor. Dünyanın bazı bölgelerinde kasırgalar, seller ve taşkınlar daha sık yaşanıyor. Bazı bölgelerde şiddetli kuraklıklar ve çölleşme etkili oluyor. Mevsimlerin uzunluğu ve zamanı değişiyor. Bütün bu iklim değişikliklerinden olumsuz etkilenen bitki ve hayvan türleri ya azalıyor ya da tamamen yok oluyor. Dünya üzerinde yaşanan her olumsuz değişiklik sonuçta yine insanı etkiliyor.
Günlük kişisel problemlerimizin yanında bunlar bize çok uzak gerçeklermiş gibi gelse de iklim değişikliğini ve bunun etkilerini yaşamaya başladık aslında. Bu yüzden biraz silkinip bireysel olarak bu gidişi yavaşlatmak için ne yapabiliriz konusunu düşünmenin vakti çoktan geldi de geçiyor bile…
Küresel ısınmanın en temel sebebi enerji tüketimidir. Elbette bireysel enerji tüketimi size endüstriyel tüketimin yanında çok küçük miktarlar gibi gelebilir ama herkes kendi tasarrufunu sağladığında milyarlarca insanın yaptığı küçük tasarruflar büyük bir şeye dönüşür. Üstelik daha az tüketerek, yani gerçekten ihtiyacınız olmayan şeyleri almayarak da enerji tasarrufu yapabilirsiniz.
Serinlemedeki klima kullanımı, ısınma amaçlı soba, kalorifer kullanımı, küresel ısınma ve karbon salınımı konusunda sanayiden sonraki ikinci risk faktörüdür.
Enerji tasarrufu ve verimlilik önlemleri etkili önlemler olabilir. Ağaç dikmek, daha az az araç kullanıp toplu taşımayı tercih etmek, enerji üretiminde rüzgâr, güneş ve su enerjisini tercih etmek önemlidir.
Microsoft'un kurucusu Bill Gates, küresel ısınmadaki payları nedeniyle, yukarıda sayılan teknoloji ve insan odaklı kirlilik yerine, ineklerin çıkardığı gazların dünyanın en önemli sorunlarından biri olduğunu öne çıkardı.
Bill Gates, eşi Melinda Gates ile birlikte yayımladığı yıllık mektubunda tarımsal faaliyetlerin ve inşaat sektörünün küresel ısınmaya yol açan sera gazları salınımındaki rollerine dikkat çekti.
Mektupta, dünyadaki inşaatların sayısının 2060'a kadar iki katına çıkmasının beklendiği belirtilerek, "Bu muazzam miktarda çelik ve çimento üretmek anlamına geliyor. Başka bir ifadeyle bu her ay yeni bir New York inşa etmek demektir" denildi.
Gates çifti, sera gazlarında yüzde 24 payı olduğunu söyledikleri tarımsal faaliyetlerle ilgili olarak da "Bu, geğirirken ve gaz çıkarırken metan yayan inekleri de kapsıyor" ifadelerini kullandı.
Gates, CNN'de katıldığı bir programda "Bir gün ineklerin bağırsak hareketleri hakkında konuşacağım hiç aklıma gelmezdi. İnekler, bakterilerin metan gazı biriktirmesine neden oluyor ve sıra dışı mideleri var" diye konuştu ve hayvan yemlerinin değiştirilmesi için çaba harcanması gerektiğini söyledi.
Karbondioksitten 23 kat daha güçlü olduğu belirtilen metan gazı, küresel ısınmanın en önemli unsurlarından biri olarak kabul ediliyor.
Amerikan Gıda ve Tarım Dairesi, tarımsal faaliyet kaynaklı metan gazlarının 2030'a kadar yüzde 60 oranında artacağını öngörüyor.
Dünya genelindeki 1,5 milyar inek ve milyarlarca küçükbaş hayvanın metan dahil onlarca kirletici gaz yaydığı biliniyor.
Amonyak Salınımının Üçte İkisinden De İnekler Sorumlu Tutuluyor.
Metan gazı, iklim değişikliğine etki etmede önemli etkisi olan bir gaz. Metan, en tehlikeli sera gazlarından biri ve ısıyı yakalamada karbondioksitten yaklaşık 20-25 kat daha güçlü. Karbondioksite göre ise daha kısa ömürlü. Bilim insanları atmosferdeki metanın yaklaşık yüzde 60'ının insan kaynaklı olduğunu düşünüyor. Geri kalanının ise doğal emisyonlar ya da bataklıklar, sulak alanlar olduğu biliniyor. Bazı petrol ve gaz yataklarının yakınında ve bazı volkanların ağızlarından da doğal olarak metan sızabiliyor.
Metanın kaynaklarından biri de geviş getiren büyük ve küçükbaş hayvanlarla birlikte tarımsal üretim. Bu hayvanlar sindirmesi zor olan ot gibi yiyecekleri sindirmek için metan üreten bazı bağırsak mikroplarına sahip. Metan gazı bu hayvanların oral ve anal yoldan çıkardıkları gaz sonucu ortaya çıkıyor, ancak çoğunlukla geğirme yoluyla salındığı biliniyor.
Bazı uzmanlara göre inekler günde ortalama 100 litre ile 200 litre arasında metan gazı çıkarıyor.
Bazı uzmanlar ise bunun 500 litreye kadar çıkabileceğini söylüyor. Bunun bir arabanın bir günde yaydığı metana eşit olduğu iddiası bile öne sürülüyor.
Metan emisyonlarının kabaca %40’ı doğal olarak meydana gelmektedir. Bu kaynaklardan bazıları sulak alanlar, termitler ve hidratları içerir. Geriye kalan %60, enerji sistemleri, pirinç ve diğer tarım, hayvancılık operasyonları, çöplükler, atık arıtma ve biyokütle yakma dahil olmak üzere insan faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.
Küresel gaz endüstrisi, küresel metan emisyonlarının birçokları arasından sadece bir tanesidir. Yani, küresel gaz endüstrisi, toplam atmosferik metan emisyonlarının %6 ila %8’ine ve insan yapımı kısmın yaklaşık %13’üne katkıda bulunur. Bu çok önemlidir, ancak çoğu zaman gaz endüstrisi tek veya ana kaynak olarak yanlış bir şekilde gösterilmektedir. Örneğin, kömür değer zinciri, yakıldığında Co²’nin iki katından fazla ve havadaki kirleticilerden çok daha fazla emisyona ek olarak, yaklaşık olarak aynı miktarda metan yayar. Tarım da büyük bir metan emisyonu kaynağıdır ve ayrıca gezegenin ısınması nedeniyle bazı doğal kaynaklar daha önemli hale gelebilir (örneğin, permafrost’un çözülmesi). Kesin olan bir şey var ki, küresel metan emisyonlarını azaltmak için eylemi geciktirmek bir seçenek değil.
Ülkemizdeki Durum
Paris İklim Anlaşmasına imza koyan ülkemizde büyükbaş hayvan azaltma faaliyetleri başlamış bile.
TÜİK'e göre, 2022'de büyükbaş hayvan sayısı bir önceki yıla göre yüzde 5,6 azalarak 17 milyon 24 bin oldu. Küçükbaş hayvan sayısı ise bir önceki yıla göre yüzde 2,2 azalarak 56 milyon 266 bine gerilemiş. Rabbimizin ‘’Sizin için onlarda hayır vardır’’ dediği büyükbaş hayvanların azaltılması veya onların yerine yapay et çabaları doğru bir davranış biçimi değildir.
Metan gazının azaltılması için alınacak önlemler dünya enerji ve çevre uzmanları tarafından tartışılmaktadır. Bunlar: Biyogaz üretimleri, temiz endüstri, atık alanlarının kontrol altına tutulması, inşaat üretimlerinin değişimi, katı atık depolamada alınacak önlemler, atık su arıtma koşulları, kanalizasyonların denetimi ve geliştirilmesi gibi onlarca alanda uygulanabilecek tedbirleri içeriyor. Büyükbaş hayvanların azaltılması veya tamamen yok edilmesi yaratılışa ters gereksiz bir çalışmadır. Bu çalışmaların niyetinin de halis olmadığı açıktır.
Bizler Müslüman milletler olarak; başta günlük protein ihtiyacımız olmak üzere, kurban bayramında kurban kesme olarak büyükbaş hayvanlarımıza sahip çıkmalıyız.
Rabbimizin hayırlı gördüğünü bizde hayırlı görür ve gereken önemi veririz; VERMELİYİZ de!