“Bir toplum kendi benliğini değiştirmedikçe, Allah onları değiştirmez.” (13/Rad Suresi, 11)
İki değişim söz konusu…
Birinci değişimin faktörü ve öznesi Allah…
İkinci değişimin öznesi ise insanlar…
Birincisi belirlenmiş değişim…
Diğeri isteğe bağlı değişim…
İnsanların kendilerini değiştirmesi sebep…
Belirlenmiş değişim sonuç…
İkisi arasındakiler ise süreç…
Seçim yapan insan, belirlenmiş faktörü değiştirmenin sebebi olan; belirlenmişliği değiştiren, seçebilen, tercihte bulunabilen bir varlık…
Bu yüzden seçim, insan varlığının en büyük özelliği…
Görüldüğü gibi seçim ve belirlenimde, Allah’ın iradesi ve insanın iradesi rolünde bir değişim söz konusu…
Değişim, ilahi belirlenim etkeni ile insani seçim etkeni arasındaki ilişkinin şekillendirdiği bir sentez…
Allah'ın sosyal düzene koyduğu belirlenmiş değişim hareketi, insanın kendi yazgısını değiştirme sürecinde onun bilinçli iradesinin özgür rolüne bırakılmış…
İnsan kendi elinde olmayan tabiatın bir parçası…
Bu parça içinde “ben, özne” olmak için çabalar…
Elinde olmayan fizik dünyası, onun için bir anlam dünyası…
Tabiatın sırrını çözdüğü ölçüde anlama ulaşır…
“Sünnetullah” adı verilen fiziki dünyanın belinlenmiş işleyiş kanunları, insan tarafından bilimsel maddi realite ile çözümlenip Salih Amel adı altında toplumsal, sosyal faydaya dönüştükçe anlam ve değer ortaya çıkar…
Bu anlatımlar ışığında dünyadan el etek çekip uzaklaşmaktan mı yoksa dünyaya meyletmeyip uzaklaşmamaktan mı bahsedilebilir?
Dünyadan el etek çekerek uzaklaşmak, sebepsiz bir sonuç, yaşamı öldürmek, yenilgiyi kabul etmek…
Dünyaya meyletmeyip uzaklaşmamak, sebep üretmek için ona sarılmak, yaşamı devam ettirmek, yenilgiyi kabul etmeyip mücadeleyi bırakmamak…
Birincisi sonuç odaklı, ikincisi süreç odaklı…
Sonuç odaklı olmak, tükenmek, bitmek, yolda kalmak…
Süreç odaklı olmak, hayatın her anında, olması gereken sebebi ortaya koymak, sürekli yolda olmak, yürümek…
İslam, belli şartlar ve kurallar çerçevesinde dünyalıkları kabul eder. Ancak, onu kullanma şekliyle sorunu vardır ve dünyalıkları nerede ve nasıl kullanmalı, sorusunu sormayı önerir.
Bu yüzden, hayatın değişimi içinde “ben” bilinciyle özne görevini üslenmek, sebeplere sarılmak ve süreç odaklı yaşam ortaya koyup hayatı anlamlı kılmak gerekir.
