Müslüman bir filozoftan Kur’an tefsiri..

ANALİZ - 27-01-2023 21:06

Müslüman bir filozoftan Kur’an tefsiri..

Molla Sadrâ bir ârif, bir müfessir, bir filozof ve bir kelâmcı olarak Kur’an’ı diğer müfessirlere göre biraz farklı okumuştur. O, Allah’ın kelâmını çeşitli yönlerden incelemeye çalışmıştır. O’nun sahip olduğu aklî, naklî ve irfânî birikimlerinden kaynaklanan Kur’an yorumu, diğer müfessirlerden bir takım farklılıklar arz ettiği için önemli görünmektedir.

Tefsir’ul Kur’an’il Kerim İslam dünyasının tanınmış filozofu Molla Sadra’nın eserlerinden biridir ve seçkin bir mevkiye sahiptir.

Arapça yazılan eser Kur’an-ı Kerim’in bazı surelerinin felsefi ve tasavvufî bir tefsiridir.

Molla Sadra olarak bilinen Sadreddin Muhammed b. İbrahim Şirazi (1571-1640)  hekim , arif, İranlı Şii filozof ve  akılcılıkla sezgiciliği biraraya getirerek Hikmet'ul Mutealiye (Aşkın Hikmet) ekolünü kurucusudur.

Şiraz, Kazvin, İsfahan gibi İran şehirlerinde yaşadı ve Kum şehrinin yakınlarındaki Kahak adındaki köyde geçirdiği onbeşyıllık zühd hayatından edindiği tecrübelerinin etkisini yansıtan Esfar'ul Erbaa (Dört Sefer) adlı eserini verdi.

Tefsir’ul Kur’an’il Kerim  ve Şerh-u Usul’ul Kafi eserleri arasındadır.

Molla Sadra’nın tefsir metodu

Tefsir’ul Kur’an’il Kerim ‘de Molla Sadra dört yaygın tefsir yöntemini tanıtıyor. Bu yöntemlerden bir ilimde derinleşenlerdir ki Peygamberlerin ve Şii İmamların Kur’anı anlamaları böyledir. Bu yöntem, Allah’ın gerçekleri, manevi anlamları, irfani sırları ve vahiy işaretlerini keşfetmek için seçtiği kişilere özgüdür.

Özel bir mânâyı veya ilâhî bir işareti keşfederken, onun zâhir mânâsına zarar vermez ve bâtınî mânâsını bozmazlar. Çünkü zahiri mânâlar, Kur’an’ın bâtınî mânâsını tespit ve keşfetmenin şartları ve işaretleridir.

Molla Sadra, bu yöntemi, Arapça gramer kuralları ve kelimelerin anlamlarıyla elde edilemeyen Kur’an’ın ilâhi ve gizli anlamlarını anlamak ve deneyimlemek için tek kapsamlı yöntem olarak görür. Çünkü bu mümkün olsaydı tüm Arap alimlerinin Kur’anın sırlarını ortaya çıkarması gerekirdi. O’na göre sadece mantık ve aklî keşif kurallarıyla Kur’an’ın bâtınî hakikatına ulaşmanın yolu yoktur.

Molla Sadra en önemli ve güvenilir tefsir metodunun, nübüvvet ve velayet nurundan kaynaklanan sezgi metodu olduğuna inanır.  

Sezgi yöntemiyle kastedilen şey müfessirin Kur’an’ın anlamlarındaki derûnî saflık ve doğruluk yoluyla arifane algılara sahip olmasıdır.

Molla Sadra mukaşefe ilmini (sezgiye dayanan bilgi yolu ve bu yolla tanrısal sırların hakikat ehline görünmesi halidir) ilimlerini en kıymetli ve üstün ilimler sayar. Ayrıca onu nihai ve arzu edilen hedef ve mutluluğun aracı ve kurtuluşa ulaşmanın yolu olarak görür.

Molla Sadra Kur’an tefsirinin özellikleri

Merhum Molla Sadra’nın tefsir konusunda kendine özgü bir üslubu vardır. Tefsirinde çoğunlukla ayetin lafzî tartışmasıyla  başlar ve ayetteki bir kelime veya ibare hakkında alimlerin farklı görüşlerini, hiçbiriyle çelişmeden sunar. Bazen daha da ileri giderek görüşlerden birinin üstünlüğünü göstermeye çalışır.   

Kur’an’ın Kufi ve Basri kıraatlerine daha çok önem verir. Katade ve Hasan Basri gibi bazı şahsiyetlerin görüşlerine yer vererek ardından ayetin nüzul sebebinden behseder. Kur’an’ın zor kelimelerini tartışarak tasavvufi görüş ve tecrübesine dayanarak tefsirini sunar.

Molla Sadra Kur’an’ı Kur’an ile tefsir eder. Başkalarının tefsirlerini gerek kelâmcılar, gerek filozoflar, gerekse müfessirler, onlara katılsa da, tenkit etse de, kendi tefsirinin yanında beyan eder.

Daha sonra yavaş yavaş derin felsefi ve irfani konuları; ‘Hikmeti Arşiyye’, ‘Kâideyi Maşrikıyye’, ‘İşareti İfraniyye’ başlıkları altında yazmış ve hatta bazen daha dakik konuları fikri seviyesi düşük olanların fitne ve dalâletine neden olmamak için yazmadığını hatırlatmıştır

 Bu merhalede, âriflerin idrak edip serdettikleri sözlere uygun konulara değinmekte, bazen onların sözlerini aynen nakletmektedir. Ancak o bu konuları taklitle değil, irfâni şühudu ile idrak etmeye muvaffak olmuştur. Bil­âhare onun tefsir çalışmasındaki üslubu ‘ilâhi felsefe’dir. Yani bazı irfâni konuları ve gerçekleri, delil ve burhan ile ispatlayıp açıklamaktadır. O, bu yöntemden uzaklaşmamak suretiyle irfâni konuları akli delillerle birleştirerek sunmuştur.

Molla Sadra Tefsiri, Şeyh Ahmed Şirazi’nin çabalarıyla ‘Tafsir Molla Sadra’ adı altında Kur’an-ı Kerim’in sure sırasına göre düzenlenip tek cilt halinde basılmıştır. Bu risaleler ayrıca ‘Tefsir-i Kebir’ ve ‘Tefsir-i Kur’an-ı Kerim’ adlarıyla yedi cilt halinde neşredilmiştir. Molla Sadra’nın tefsirinden bazı sureler Farsçaya çevrilmiştir. Örneğin, Vakıa, Cuma, Tarık, A’lâ, Zilzal ve Nur surelerinin tefsiri Muhammed Hacuyi tarafından dört cilt halinde neşredilmiştir.

iqna/7Sabah

Neler Söylendi?
DİĞER HABERLER
Ali Bulaç Yazdı: Yeni Bir Kamu Hukuku

Ali Bulaç Yazdı: Yeni Bir Kamu Hukuku

27-03-2024 - ANALİZ

İbrahim Kiras yazdı: İktidar Müslümanlığı: Önce hükümetimizin selameti, sonra Gazze..

İbrahim Kiras yazdı: İktidar Müslümanlığı: Önce hükümetimizin selameti, sonra Gazze..

27-03-2024 - ANALİZ